Titelski breg se nalazi u Vojvodini, na području jugoistočne Bačke, u oblasti Šajkaškoj. Sa severne strane Titelskog brega nalazi se naselje Mošorin, sa jugozapadne Vilovo, a sa južne Lok i Titel. Titel je najveće naselje i sedište istoimene opštine na čijoj teritoriji se nalazi Titelski breg.
„Neobična usamljenost, visinska nadmoćnost u odnosu na Tisu i okolne depresije Šajkaške oblasti, kao specifičan reljef, osobenosti su Titelskog brega“. Lesno-paleozemljišnim sekvencama Titelskog brega sačuvan je pouzdan zapis za proučavanje paleoklimatske i paleoekološke evolucije tokom poslednjih 600.000 godina. Titelski breg slovi za najinteresantniju lesnu zaravan u Srednjoj Evropi.
Kao rezultat navedenih uslova prisutne su brojne strogo zaštićene divlje vrste i vegetacije fragilnih tipova ekosistema.
„Od okolnog nižeg zemljišta jasno se izdvaja svojim strmim padinama na kojima se još uvek očuvala prirodna stepa koja je svedok nekadašnje prirodne slike Panonske nizije“.
Uprkos snažnom uticaju čoveka i potpuno kultivisan plato, ipak se Titelski breg smatra jednim od najbolje očuvanih stepskih područja u našoj zemlji. Flora Titelskog platoa obuhvata oko 630 biljnih vrsta.
Na prostoru blagih padina Titelskog brega u celini dominira stepa reliktnog karaktera. Najznačajnije tipično stepske vrste su: babaluška (Sternbergia colchiciflora), koja je važna kao postglacijalni relikt, relikt kserotermnog doba – boreala i nalazi se na Crvenoj listi flore Srbije, tu je i patuljasta perunika (Iris pumila L.), gorocvet (Adonis vernalis), Valdštajnov luk (Allium rotundum subsp. Waldsteinii), bademić (Prunus tenella), kao i kritički ugroženi taksoni tamnoljubičasti luk (Allium atroviolaceum) i prutasti osak (Sysimbrium polymorphum). Specifične zajednice su zajednice češljasta pirevina/metlica, i majčina dušica/đipovina. Na Titelskom bregu raste oko 40 vrsti lekovitog i aromatičnog bilja, a sve obuhvaćeno Uredbom o stavljanju pod kontrolu korišćenje i promet divlje flore i faune („Sl. Glasnik RS“ br. 31/2005.)
Šibljaci po surducima i padinama Brega predstavljaju ostatke ranije rasprostranjene šumske vegetacije. Posebnu pažnju zaslužuju fragmenti kserotermnih šuma hrasta medunca na jednom ograničenom lokalitetu istočnog dela Titelskog brega. Blizina Tise povećava količinu vlage i stvara uslove za pojavu paprati. Na nekoliko mikrostaništa konstatovana je i vrsta lišajeva Tortula velenovskyi Schiffner, za ovaj nalaz naučnici kažu da je jedan od ukupno tri nalazišta ove vrste u Evropi.
Početkom prošlog veka konstatuje se prisustvo izuzetno retke vrste Alyssum linifolium. To predstavlja jedini nalaz taksona u našoj zemlji ali u proteklih pola veka ni jednom nije potvrđen, pa se predpostavlja da je ova vrsta iščezla sa ne samo Titelskog brega nego i iz flore naše zemlje. Posebno su važne i vrste koje su nekada rasle ovde, a imaju međunarodni značaj za očuvanje biodiverziteta (Ophrys sphegodes, Orchis ustulata), relikt boreala (Scabiosa ucranica), panonski subendem (Melampyrum barbatum). Na osnovu vrednovanja značajnih botaničkih područja u Srbiji, a prema kriterijumima za IPA (Important Plant Areas), florističke i ekosistemske odlike staništa poslužile su kao osnov za uključenje Titelskog brega u nacionalno IPA područje centralne i istočne Evrope.
Područje je značajno i za gnežđenje ptica. Do sada je zabeleženo oko 140 vrsta, ali se stvarno bogatstvo kreće oko 180 vrsta. Ukupan broj do sada poznatih gnezdarica je oko 100. Titelski breg je uvršten u listu područja od međunarodnog značaja za faunu ptica (IBA – Important Bird Areas). Ornitološka vrednost se pre svega ogleda u bogatstvu retkih i ugroženih vrsta ptica na stepskim staništima i lesnim odsecima. Tipični predstavnici otvorenih stepskih livada i pašnjaka su stepski soko (Falco cherrug), crnoglava travarka (Sakicola torkuatus), stepska trepteljka (Anthus campestris), mali svračak (Anthus campestris).
Lesni odseci su veoma pogodni za gnežđenje ptica koje u lesu kopaju vertikalne rupe za svoje gnežđenje: pčelarica (Merops apiaster), bregunica (Riparia riparia), kukumavka (Althene noctua), vetruška (Falco tinnunculus), pupavac (Upupa epops), gavran (Corvus corax).
Zbog neposredne blizine reka, kanala i barskih područja nad Titelskim bregom krstari orao belorepan (Haliaeetus albicilla).
Na padinama Titelskog brega utvrđeno je prisustvo 25 vrsta retkih i ugroženih insekata, iz dve familije. Dosadašnji podaci o entomofauni bazirani su na pojedinačnim podacima o fauni osolikih muva (Syrphidae) i mrava (Formicidae). Međutim, veliki deo entomofaune nije dovoljno istražen.
Značajne vrste vodozemaca i gmizavaca, u nacionalnim i međunarodnim okvirima, pronašle su svoja staništa na Titelskom bregu ili njegovoj blizini.
Visok je nivo biološke raznovrsnosti i prisustvo retkih i ugroženih vrsta sisara. Sa najvećim brojem vrsta i najvećom ukupnom brojnošću, na području Titelskog brega prisutni su glodari, a najznačajnija je tekunica (Spermophilus citellus) globalno ugrožena vrsta. Dabar se povukao sa ovih prostora ali poslednjih godina nalazimo tragove njegovih aktivnosti uz obalu Tise. Postoji potreba za detaljnim terenskim proučavanjem faune Titelskog brega koje bi utvrdilo stvarno stanje i brojnost pojedinih vrsta.
Izvori: Studija zaštite, Specijalni rezervat prirode „Titelski breg“, Predlog za stavljanje pod zaštitu kao zaštićeno područje I kategorije, Pokrajinski zavod za zaštitu prirode, Novi Sad, 2011.